1 stycznia – 22 lutego 2026

Wystawa: W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego

W cieniu. Śladami Bronisława Piłsudskiego to interdyscyplinarny projekt artystyczno-badawczy splatający sztukę współczesną z antropologią. Inspiracją stanowią pionierskie badania Bronisława Piłsudskiego nad społecznościami Ajnów i innymi ludami Północno-Wschodniej Azji, których niematerialne dziedzictwo — pieśni, mity, rytuały, język — oraz materialna kultura w znacznym stopniu znane są dzięki jego pracy dokumentacyjnej. Po raz pierwszy na taką skalę obszar ten zostaje poddany wnikliwej analizie językiem sztuki współczesnej. Wystawa przygląda się cieniom towarzyszącym recepcji dorobku badacza pozostającego w Polsce w cieniu sławnego brata: sferom niewidoczności, przemilczenia i trudnych translacji międzykulturowych. Artyści i artystki tworzą prace wchodzące w dialog z archiwami, obiektami i opowieściami — od rekonstrukcji dźwiękowych, przez instalacje materiałowe i intermedia, po mikrointerwencje w przestrzeni ekspozycji.

Wybór Żor jako miejsca inauguracji serii ekspozycji wynika z faktu, że tutaj, w zmodernizowanym dziale etnograficznym Muzeum Miejskiego, znajduje się największa w Polsce kolekcja artefaktów związanych z kulturą Ajnów. Wystawie towarzyszy program publiczny — performans, oprowadzania i spotkania — rozwijający wątki pamięci, badań terenowych i etyki reprezentacji. Po premierze w Żorach planowane są kolejne odsłony w Japonii, co czyni projekt platformą dialogu polsko-japońskiego oraz laboratorium współpracy uczelni artystycznej z instytucjami muzealnymi.

Kuratorki interesuje praca w pobliżu archiwum — między zapisem a głosem współczesności. Zakłada ona uważną lekturę źródeł i ostrożne tłumaczenie ich sensów na język sztuki współczesnej, bez egzotyzacji i uproszczeń. Ważne są: etyka reprezentacji, transparentność pochodzenia materiałów oraz świadomość asymetrii władzy wpisanych w historię badań. Proponowane strategie wzmacniają sprawczość świadectw: minimalna interwencja, praca z materiałem i śladem, kompozycje dźwiękowo-przestrzenne oraz praktyka powolnego patrzenia. W tym ujęciu sztuka staje się narzędziem empatii i wrażliwym mediatorem pomiędzy archiwum a odbiorcą — szczególnie tam, gdzie język naukowy bywa bezradny.

22 stycznia (czwartek), godz. 17.30
Ziemniak historyczny
Spotkanie 

Co łączy popularną i lubianą bulwę z cesarzem Frederykiem? Historia bynajmniej nie z kuchni rodem.

Zapraszamy, wstęp wolny.

29 stycznia (czwartek), godz. 17.30
Żory w dobie Grand Tour. Co wiemy o XVIII-wiecznym mieście
Spotkanie 

Zapraszamy na spotkanie z Damianem Halmerem, dyrektorem Miejskiego Ośrodka Kultury, historyka i dociekliwego badacza archiwariów i relacji historycznych. Będzie to opowieść o Żorach, których nie znamy, których być może się nawet nie spodziewamy. XVIII wiek – któż by pamiętał...

Wstęp wolny.